Для содержимого этой страницы требуется более новая версия Adobe Flash Player.

Получить проигрыватель Adobe Flash Player

3D Muzey ekspozisiyası Virtual tur Ensiklopedik teatr lüğəti Saytoqrafiya Epistolyar irs  

Teatr təhsili   Mühazirə mətnləri




İlk Azərbaycanlı aktrisa Gövhər Qazıyeva (Göyərçin xanım)   

İlk qadın aktrisamız xanım - əslində  onun  teatr  təxəllüsüdür, əsl  adı  isə  Gövhərdir. Gövhər  Əhməd  qızı  Qazıyeva  1887 – ci ildə Tiflisdə ziyalı ailəsində  anadan  olub, orada  Nəcib qızlar  institutunu  bitirib, rus və Azərbaycan dillərində  mükəmməl  təhsil  alıb. İbrətamiz, maraqlı  bir  həyat  yolu  keçib.XIX əsrin  sonu  XX  əsrin əvvəllərində  Tiflisin  teatr  mühiti çox maraqlı və rəngarəng idi.Tiflis zadəgan teatrında  həvəskar  azərbaycanlı aktrisalar, aktyorlar  da tez –tez tamaşalar verirdilər. Bu zaman Tiflisdə  bir neçə Azərbaycan teatr truppası fəaliyyət göstərirdi. Bunlardan  mühümləri  Mirzə Əli Abbasovun rəhbərlik etdiyi "Dram cəmiyyəti"  və Həbib bəy Köçərlinskinin başçılıq etdiyi "Səadət" truppası idi. 1906- cı ildən səhnə fəaliyyətinə başlayan Gövhər Qazıyeva(Göyərçin xanım) hər iki truppanın tamaşalarında uğurla çıxış etmişdir. İlk qadın aktyorumuzun Tiflis zadəgan teatrında iştirak etdiyi ilk tamaşa Nəcəf bəy Vəzirovun "Müsibəti Fəxrəddin" faciəsi idi.1910- cu il oktyabrın 9-da verilmiş bu tamaşa böyük müvəffəqiyyətlə keçmişdi.Yenə həmin il oktyabrın 30-da "Səadət" dram dəstəsi Şəmsəddin Saminin "Gaveyi-ahəngdar" pyesini tamaşaya qoymuşdu. Tamaşada Gavə rolunda Sultanov, Fərhad rolunda Mir Seyfəddin Kirmanşahlı, Xubçöhr  rolunda Gövhər Qazıyeva çıxış edirdilər.

Gövhər Qazıyevanın şöhrəti tez bir zamanda bütün  Zaqafqaziyaya yayıldı. Bakı  qəzetləri ona məqalələr həsr etdi. "Nicat" cəmiyyəti onu Bakıya çağırdı.

Göyərçin xanımın repertuarı  geniş və əhatəli idi.O,Henrix Heynenin "Əlmənsur", Loxmanovun  "Napaleonun vəfatı", Namiq Kamalın "Qara bəla" əsərləri ilə yanaşı, Azərbaycan  dramaturqlarının tamaşalarında da oynamışdır. Azərbaycanlı qızı  Nəriman  Nərimanovun  "Nadir şah" pyesində  Gülcahan, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri Cadu"  tamaşasında Hafizə, "Bəxtsiz cavan" faciəsində Mehri xanım, Zülfüqar Hacıbəyovun "Evliykən subay" əsərində Pərizad rollarını sənətkarlıqla yaratmışdır. Üzeyir Hacıbəyovun "O olmasın,bu olsun"  tamaşasında  Gülnaz, "Leyli və Məcnun"da Leyli rollarının ifaçısı olan Gövhər Qazıyeva bu obrazları səhnədə özünəməxsus tərzdə canlandıra bilmişdir.

1911-ci il mayın 26-da və 30-da Tiflisdə  Gövhər Qazıyevanın benefisi keçirildi. Bu gecədə ilk dəfə Zülfüqar Hacıbəyovun " On bir yaşlı arvad" pyesi göstərildi. Lakin azərbaycanlı qadının səhnəyə çıxmasından, cahil adamları narahat edirdi. Odur ki, cahillər və din xadimləri müsəlman qadının səhnəyə çıxması əleyhinə müxtəlif  fitnələr törədirdilər.

Gövhər Qazıyeva Azərbaycan teatr səhnəsinin bir çox görkəmli aktyorları- Hüseyn Ərəblinski, Mirzəağa Əliyev, Hüsynqulu Sarabski, Mir Seyfəddin Kirmanşahlı və başqaları ilə birgə çıxış etmişdir.Onun Mirzəağa Əliyevlə əməkdaşlığı ilk dəfə Tiflisdə "Əlli yaşında cavan" tamaşasında olmuşdur. İrəvanda onlar daha böyük müvəffəqiyyət əldə etmişdilər. Mirzəağa Əliyevlə Gövhər Qazıyevanın sənət dostluğu sonralar məhəbbətə çevrildi.1912-ci ilin mayında onlar evlənib Bakıya köçdülər.Çar höküməti orqanlarının fitnəkarlığı nəticəsində Mirzəağa Əliyev həmin il Həştərxana sürgün olundu.Gövhər Qazıyeva isə 1913-cü ildə Polşaya getdi və Varşavada "Müqəddəs Sofiya" tibb məktəbinə daxil oldu.1915-ci ildə mamalıq üzrə bu təhsil müəssisəsini bitirib Bakıya qayıtdı.1915-ci ildə "Bəsirət" qəzeti akuşerka Gövhər xanım Əliyevanın peşə fəaliyyətinə başlaması haqqında elan da vermişdi.

Mirzəağa Əliyevlə Gövhər Qazıyevanın tale yolları  ayrıldığı  üçün  onlar  boşanmışdılar. Qəribədir ki, evlənəndən sonra  Mirzəağa  Əliyev  həyat  yoldaşının səhnədə çıxış etməsinə  icazə verməmişdir. Reallıq budur ki, Gövhər Qazıyeva  ərə gedəndən (bu, onun ikinci nigahı idi və birinci ərindən onun İsmayıl adlı oğlu var idi) sonra səhnəyə çıxmamışdır.

1937- ci ildə Gövhər Qazıyeva artıq daima yaşadığı İrandan bir neçə günlüyə Bakıya gəlir. Keçmiş səhnə yoldaşları teatrda onun şərəfinə qəbul düzəldirlər. Keçmiş aktrisa Cəfər Cabbarlının "Almaz" pyesinin tamaşasına baxır. Tamaşa və qəbul günü  qeyri-adi hadisə baş verir. Gövhər Qazıyeva on beş ildən bəri itirdiyi oğlu İsmayılı tapır. Qəfil sevincdən özünü itirən Göyərçin xanım hamıya hədiyyə paylamışdır.

Gövhər Qazıyeva İrana görkəmli aktyor və rejissor Mir Seyfəddin Kirmanşahlının  təhriki  ilə  getmişdir.

1960-cı ildə Cənubi  Azərbaycanda vəfat etmiş Gövhərin- Göyərçin xanımın Azərbaycan  teatrının salnaməsinə ilk qaranquş kimi düşməsi  təbiidir.